Aż 99% wapnia w ludzkim organizmie znajduje się w zębach i kościach, a jego obecność jest niezbędna nie tylko do prawidłowego funkcjonowania układu kostnego, lecz także innych narządów. Wapń ma ogromny wpływ na działanie mózgu, ruch mięśni i funkcje sercowo-naczyniowe. Jego niedobór, czyli hipokalcemia, może prowadzić do poważnych zaburzeń.

Czym jest hipokalcemia?

Hipokalcemia jest chorobą, która jest związana ze zmniejszoną ilością wapnia w organizmie. Rozpoznaje się ją przez badanie surowicy krwi i można o niej mówić, gdy stężenie wapnia jest mniejsze niż 2,25 mmol/l. Naukowcy są zdania, że nawet 40% społeczeństwa może mieć niedobór tego minerału.

Wapń jest niezbędnym składnikiem odżywczym, którego nasz organizm w naturalny sposób nie może wytworzyć. Z racji tego, że kości to żywa tkanka, która stale się rozwija, to ciągle potrzebuje ona wapnia z naczyń krwionośnych. Gdy będzie go zbyt mało, może dojść do degradacji kośćca, osłabienia mięśni lub problemów na tle psychicznym (3).

Podstawową przyczyną hipokalcemii jest nieodpowiednia dieta uboga w wapń, jednak za ten stan mogą odpowiadać również inne czynniki, takie jak:

• zaburzenia hormonalne,
• choroby nerek,
• dojrzewanie,
• ciąża,
• karmienie piersią,
• zapalenie trzustki,
• choroby tarczycy,
• nietolerancje pokarmowe,
• czynniki genetyczne (dziedziczne zaburzenie homeostazy wapniowo-fosforanowej),
• menopauza,
• hiperfosfatemia (podwyższony poziom fosforanów we krwi),
• hipoalbuminemia (niski poziom albuminy),
• niedobór witaminy D,
• niedobór magnezu.
   

Jakie są objawy hipokalcemii?

Określenie konkretnych objawów hipokalcemii jest niezwykle trudne, ponieważ wapń bierze udział w licznych procesach. Ponadto u niektórych osób niedobór minerału może uwidocznić się dopiero wtedy, gdy choroba będzie już w zaawansowanym stadium. Warto więc kontrolować stężenie wapnia we krwi, szczególnie gdy jest się w grupie podwyższonego ryzyka.

Do sygnałów alarmujących, które mogą świadczyć o hipokalcemii, zalicza się:

• drętwienie lub mrowienie kończyn,
• skurcze mięśni,
• drżenie twarzy,
• osłabienie mięśni,
• zawroty głowy,
• zwolnienie akcji serca.

Hipokalcemia objawia się również zaburzeniami psychoemocjonalnymi, w tym niepokojem, dezorientacją, notoryczną złością, a w poważnym stadium choroby nawet depresją czy halucynacjami.

Kto jest najbardziej narażony na hipokalcemię?

Wapń jest bardzo ważnym składnikiem odżywczym dla organizmu, jednak spora część społeczeństwa cierpi na jego niedobór. Związane jest to przede wszystkim ze spożywaniem nieodpowiednich, wysoko przetworzonych produktów. Wapń jest potrzebny do pracy serca, mięśni, nerwów i mózgu, a jeśli jest go zbyt mało w krwiobiegu, to organizm pobiera go z kości, dlatego problemu niedoboru nie powinno się lekceważyć.

Wapń jest ważny dla ludzi w każdym wieku, choć o jego poziom powinny dbać w szczególności kobiety, które przeszły już menopauzę. Wynika to z tego, że mają one zmniejszoną ilość estrogenu, który reguluje gospodarkę wapienną. Kolejną grupą, która powinna stale monitorować stężenie wapnia we krwi, są weganie i inne osoby, które unikają spożywania produktów mlecznych, np. z powodu nietolerancji pokarmowych. Warto pamiętać, że przy zachowaniu zbilansowanego sposobu żywienia można dostarczyć wystarczającą ilość wapnia z produktów roślinnych, szczególnie z napojów sojowych i migdałowych, zielonych warzyw czy nasion.

Zalecane dzienne spożycie (RDA) wapnia obejmuje (1):

• 200 mg dla niemowląt w wieku 0-6 miesięcy,
• 800 mg dla dzieci do 9 lat,
• 1100 mg dla dzieci w wieku 9-18 lat,
• 800-1000 mg dla dzieci w wieku 19-50 lat,
• 800-1100 mg dla kobiet w ciąży i karmiących,
• 1000 mg dla kobiet po menopauzie
• 1000 mg dla mężczyzn po 70 roku życia.
   

Leczenie i zapobieganie hipokalcemii

Podczas badania specjalista określa poziom wapnia na trzy sposoby: ocenia całkowity poziom wapnia, poziom zjonizowanego wapnia oraz poziom albuminy – białka, które transportuje wapń przez krew. W zależności od nasilenia niedoboru lekarz może zdecydować się na leczenie suplementami lub wprowadzenie zmian w stylu życia pacjenta, w tym na dodanie pokarmów bogatych w wapń do jadłospisu. Na szczęście wcześnie wykryta hipokalcemia jest łatwa do wyleczenia, a objawy mogą ustąpić już po kilku tygodniach terapii (2).

Bibliografia:

1. Jarosz M., Normy żywienia człowieka, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2017, s. 205.
2. Gellert R., Hipo- i hiperkalcemia — patogeneza i problemy terapeutyczne, Forum Nefrologiczne 2011, 4(4):373-382.
3. Kwiatkowska-Jakubas W et al., Hipokalcemia w praktyce klinicznej – przyczyny, objawy i leczenie, Choroby Serca i Naczyń 2005, 2(4):232-237.

CPL-PL-00023