Osteoporoza jest bardzo poważnym stanem chorobowym, który nierozpoznany i nieleczony może doprowadzić do wielu powikłań. Ryzyko osteoporozy wzrasta wraz z wiekiem, jednak na jej rozwój szczególnie narażone są kobiety, w okresie menopauzy. Czym jest osteoporoza, jakie są jej objawy, metody diagnozy oraz profilaktyka?

Osteoporoza – wiadomości ogólne

Zgodnie z definicją WHO, osteoporoza jest metaboliczną chorobą szkieletu, która charakteryzuje się zmniejszeniem gęstości mineralnej kości oraz upośledzeniem ich mikroarchitektury. W związku z tym, pacjenci cierpiący na tę chorobę, są bardziej podatni na złamania i urazy. Szacuje się, że na świecie ponad 200 mln osób dotkniętych jest osteoporozą. W Polsce jest to około 6 mln, z czego większość stanowią kobiety. Nawet co druga kobieta w wieku 75-84 lat może być chora.

Budowa oraz mineralizacja kości zmienia się wraz z wiekiem. Udział w tym mają przede wszystkim dwie grupy komórek – osteoblasty, odpowiadające za odbudowę kości oraz osteoklasty, które przyczyniają się do ich niszczenia. Do około 25. roku życia, aktywność osteoblastów przeważa nad osteoklastami. Jest to faza wzrostu szkieletu. Szczytową masę kostną osiąga się zazwyczaj pomiędzy 25. a 30. rokiem życia. Z kolei później równowaga zostaje zachwiana na niekorzyść komórek kościotwórczych, nad którymi zaczynają dominować komórki kościogubne. Następuje faza inwolucyjnego ubytku kości. (1)

Nie każdy ubytek masy i gęstości kości jest od razu osteoporozą. Występuje kilka kryteriów diagnostycznych tej choroby. Jednym z nich jest wskaźnik T-score, czyli stosunek gęstości mineralnej kości pacjenta do średniej gęstości kości młodej osoby. Norma wskaźnika to wartości od 0 do -1. Wartość około -1 do -2,5 oznacza osteopenię, czyli stan patologiczny będący niejako zaczątkiem osteoporozy. Charakteryzuje się on zmniejszeniem gęstości mineralnej kości w stosunku do normy, ale z zachowaniem zdolności organizmu do właściwej mineralizacji. Z kolei wyniki od – 2,5 w dół świadczą o osteoporozie, a jej stopień nasilenia jest zależny od ilości złamań towarzyszących.

Związek osteoporozy z menopauzą

Jak już wcześniej wspomniano, na ryzyko zachorowania na osteoporozę są szczególnie narażone kobiety w okresie menopauzalnym i postmenopauzalnym. Dzieje się tak dlatego, że wraz z zaniknięciem menstruacji, zmienia się gospodarka hormonalna organizmu. Następuje spadek ilości produkowanych estrogenów – hormonów płciowych mających szerokie spektrum działania, a jednym z nich jest regulowanie gospodarki mineralnej i procesów przebudowy kostnej.

Estrogeny zwiększają aktywność osteoblastów i hamują osteoklasty, a także odpowiadają za gromadzenie masy kostnej w początkowych etapach rozwoju. Zmniejszenie ich stężenia powoduje, że kobiety po 50. roku życia tracą około 4 do 8% masy kostnej rocznie przez 10 lat. Do 70. roku życia mogą utracić więc nawet do 60% pierwotnej masy kostnej. (1)

Jakie są objawy osteoporozy?

Bardzo często początek choroby przebiega bezobjawowo lub objawy kojarzone są z innymi przyczynami albo po prostu winę za nie zrzuca się na starzenie się organizmu. To niebezpieczne założenia, ponieważ im wcześniej choroba zostanie wykryta i wdroży się odpowiednie leczenie, tym większe są szanse na zachowanie możliwie jak największej masy i gęstości kości oraz na zapobiegnięcie groźnym dla życia złamaniom.

Najczęstsze objawy to bóle stawów oraz bóle kręgosłupa. Mogą one wynikać z samego ubytku masy kostnej lub nawet z początkowych złamań kręgów. Często występuje także ból w odcinku piersiowym, problemy z utrzymaniem wyprostowanej postawy ciała, a co za tym idzie – problemy z oddychaniem i trawieniem, wynikające ze zgarbionej postawy. (2)

Jednym z poważniejszych objawów, który stanowi niemalże ostatni dzwonek, aby podjąć odpowiednie leczenie, są złamania niskoenergetyczne, czyli niewspółmierne do sił, które je spowodowały. Warto jednak zareagować, zanim się pojawią. Ból kości i stawów powinien skłonić pacjenta do weryfikacji swojego stanu zdrowia. Istnieje wiele nieinwazyjnych badań umożliwiających kontrolę gęstości mineralnej kości, a także badania biochemiczne z krwi obwodowej, dzięki którym można oszacować ryzyko wystąpienia osteoporozy.

Czy osteoporozie można zapobiec?

Jak najbardziej. Tak jak w wielu dziedzinach medycyny, także tutaj odpowiednia profilaktyka jest kluczem do sukcesu. Prawidłowa dieta, bogata w produkty wapniowe i odpowiednie suplementy, umiarkowany wysiłek fizyczny, który wpływa na zwiększenie wytrzymałości kości, a także regularne badania krwi to czynniki sprzyjające zachowaniu zdrowia układu szkieletowego. Nie bez znaczenia dla zdrowia organizmu jest także rezygnacja z używek – palenia papierosów i spożywania alkoholu.

 Bibliografia:

1. https://pulsmedycyny.pl/osteoporoza-dotyczy-nawet-3-milionow-polakow-955698 data dostępu: 13.10.2020.
2. https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/64948,osteoporoza data dostępu: 13.10.2020.

CPL-PL-00023