Kość jest żywą tkanką, składającą się głównie z wapnia i białka. Jest ona sukcesywnie przebudowywana – jej małe ilości są wchłaniane i zastępowane nowymi. Jeśli proces ten przebiega nieprawidłowo, a masa kości ulega zmniejszeniu, to staje się ona słabsza i bardziej podatna na złamania. Stan ten nazywa się osteoporozą, jednak można go spowolnić. Jest to szczególnie ważne dla kobiet w okresie menopauzy i innych osób, znajdujących się w grupach ryzyka.

Kiedy trzeba zacząć dbać o kości?

W rzeczywistości zapobieganie osteoporozie rozpoczyna się już w dzieciństwie, kiedy to odpowiednia dieta i duża ilość ćwiczeń pomagają osiągnąć jak najlepszą szczytową masę kostną. Jest to niezwykle ważne, ponieważ im jej wartość jest wyższa w momencie wejścia w wiek dorosły, tym mniejsze prawdopodobieństwo rozwinięcia się osteoporozy.

W przypadku kobiet wczesna profilaktyka jest szczególnie istotna. W wieku około 50 lat, gdy zanika ochronne działanie estrogenu, szybko dochodzi do utraty masy kostnej. U mężczyzn stan ten może pojawić się później, jednak nie są oni wykluczeni z grupy ryzyka, szczególnie jeśli cierpią na inne choroby (np. związane z działaniem układu trawiennego) lub prowadzili niezdrowy tryb życia. Stopniowe zmniejszenie masy kostnej, zwykle zaczynające się w wieku około 35 lat, jest faktem dla każdego. Po zakończeniu wzrostu kobiety ostatecznie tracą od 30% do 50% gęstości kości, a mężczyźni od 20% do 30%.

Co można zrobić jako dorosły, aby zapobiec osteoporozie?

Dorosła osoba również jest w stanie zadbać o stan kości – jak wspomniano, tkanka ta przebudowuje się, więc cały czas można wpływać na jej kondycję. Wprowadzanie prostych zmian w diecie, wykonywanie wystarczającej ilości ćwiczeń i rzucanie złych nawyków związanych ze stylem życia nie tylko pomoże zapobiec osteoporozie, ale również przyczyni się do polepszenia ogólnego zdrowia. Do najważniejszych czynników, dzięki którym zmniejsza się ryzyko pojawienia osteoporozy, należą:

– zdrowa dieta, która zawiera wystarczającą ilość wapnia i białka – dwóch kluczowych składników odżywczych dla zdrowia kości;

– dostarczanie organizmowi odpowiedniej ilości witaminy D,

– utrzymanie właściwej masy ciała,

– regularna aktywność fizyczna,

– unikanie używek, w tym alkoholu i papierosów,

– podjęcie leczenia innych chorób, szczególnie schorzeń tarczycy, nerek i wątroby.

Kto powinien stosować profilaktykę przy osteoporozie?

Osteoporozę można leczyć i jej zapobiegać, jednak trzeba być świadomym tego, jak powstaje ta choroba i co może być jej przyczyną. O profilaktykę powinna zadbać każda osoba, która znajduje się w grupie ryzyka związanej z:

– czynnikami wynikającymi ze stylu życia – nadużywaniem alkoholu, paleniem tytoniu, nadmiernym spożyciem soli i witaminy A, małą aktywność fizyczną, niedoborem witaminy D i wapnia,

– chorobami genetycznymi – mukowiscydozą, chorobą Gauchera, zespołem Marfana, homocystynuri,

– zaburzeniami endokrynologicznymi – zespołem Cushinga, cukrzycą, nadczynnością przytarczyc, tyreotoksykozą, przedwczesną menopauzą,

– zaburzeniami pracy żołądka i jelit – celiakią, nieswoistym zapaleniem jelit, pierwotną marskością żółciową wątroby,

– zaburzeniami hematologicznymi – hemofilią, białaczką i chłoniakami,

– czynnikami neurologicznymi – stwardnieniem rozsianym, epilepsją, dystrofią mięśniową, udarem,

– chorobami reumatologicznymi i autoimmunologicznymi – reumatoidalnym zapaleniem stawów, toczniem układowym,

– przyjmowaniem leków – przeciwzakrzepowych, przeciwdrgawkowych, przeciwdepresyjnych, glukokortykoidów.

Znajomość tych czynników ryzyka pomaga w podejmowaniu odpowiednich środków ostrożności. Jeśli dana osoba znajduje się w kilku grupach, a jednocześnie jest po okresie menopauzy lub przekroczyła 60 rok życia, to warto, aby skontrolowała stan swoich kości u specjalisty. Obecnie stosuje się nieinwazyjne badania, które są w stanie w precyzyjny sposób określić ubytek masy kostnej, dzięki czemu lekarz może zaproponować adekwatne i skuteczne leczenie. Jest to o tyle istotne, że pomaga wykryć chorobę, zanim pojawią się pierwsze złamania.

Źródła:

Muralidhar VPai. Osteoporosis Prevention and Management. J Obstet Gynaecol India. 2017 Aug; 67(4): 237–242.

https://pacjent.gov.pl/programy-profilaktyczne/profilaktyka-osteoporozy – data dostępu: 6.05.2020

Klimiuk PA et. al. Leczenie osteoporozy. Nowa Medycyna2004;3